دوشنبه، آبان ۱۰، ۱۳۸۹

چراغ‌ها را «زویا پیرزاد» خاموش می‌کند!


زویا پیرزاد: «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم»


Zoya Pirzad "Ja zgaszę lampy"


زویا پیرزاد از مادری ارمنی و پدری روس، درسال 1330 در آبادان متولد شده و همانجا به مدرسه رفته است. در تهران ازدواج کرده و صاحب دو فرزند ساشا و شروین شده است. اولین رمان بلند او به نام "چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم" در سال 1380 از جمله برنده جایزه بهترین رمان «بنیاد هوشنگ گلشیری» و برنده ی بهترین رمان سال 1380 پکا شده است. در سالهای 1377، 1376، 1370 سه مجموعه داستان ـ طعم گس خرمالو، مثل همه عصرها و یک روز مانده به عید پاک ـ را به چاپ رساند، که بعداً در یک جلد گرد آمده و توسط نشر مرکز در تهران چاپ شده است. اکنون نویسنده در آلمان زندگی می‌کند.

Zoya Pirzad, której matka była Ormianką, a ojciec Rosjaninem, przyszła na świat 1952 w Abadanie, gdzie również skończyła szkołę. Wyszła za mąż w Teheranie i urodziła dwoje dzieci: Saszę i Szarwina. Jej pierwsza powieść Ja pogaszę lampy (2001) została laureatem nagrody m.in. Huszanga Golsziri, oraz laureatem nagrody za najlepszą powieść – obydwie nagrody przyznane w 2001 roku. W latach 1991, 1997, 1998 wydała kolejno trzy zbiory opowiadań: Cierpki smak owoców kaki , Tak jak wszystkie popołudnia, Do Wielkanocy pozostał jeden dzień – zbiory te zostały zebrane w jeden tom Trzy książki i wznowione nakładem teherańskiego wydawnictwa Markaz. Pisarka obecnie żyje w Niemczech.

چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم – ماجرا های رمان که با نثری روان و ساده نوشته شده است در دوران محمد رضا پهلوی جریان دارد، در دوره رونق نفت. شخصیّت های اصلی داستان، خانواده کارمندان و مهندسین شرکت نفت هستند که در «بریم» - مانند محله «بوارده»- آبادان متعلق به استان خوزستان به سر می برند. «بریم» در زمان پهلوی از محلات خارجی‌نشین مدرن و ثروتمندترین محله ی شهر آبادان محسوب می شد.
ماجراها از زبان شخصیت اصلی رمان، «کلاریس» بیان می‌شود .کسی که برای قبل از خواب قصه می‌بافد، دلمه‌اش حرف ندارد، هزار کار بر شانه دارد و ته دلش آرزو دارد گاهی فقط به فکر خودش باشد . کسی که از آتش خانگی نگهداری می‌کند و صبح ها زودتر از همه بیدار می شود، آرزو دارد حتی یک بار کسی از ذهنش بگذرد که «این کلاریس چه می خواهد؟» برای خواننده از تمام احساسات زنانه ی خود و همچنین از اندوه ها، مشکلات و اندیشه هایش می گوید ... و هم از لحظه های خوشبختی مربوط به زندگی روزمره در یک خانواده.
به همسایگی آن‌ها خانواده‌ای اسباب‌کشی می‌کند که تشکیل می‌شود از یک مادر بزرگ (که دوست دارد همه اطرافیانش به هر سازش برقصند)، یک پدر (که علاقه بسیاری به کارهای مربوط به باغبانی و همچنین به شعر دارد) و دختر بچه‌ای به نام «امیلی» (که با دو قلو های کلاریس، «ارمینه» و «ارسینه» دوست می شود) . آرمن نوجوان پانزده ساله، بزرگترین فرزند کلاریس و آرتوش، به امیلی دل می‌بندد. در عوض، کلاریس دارد کم کم به پدر "امیلی" احساس علاقه می‌کند. شاید برای این است که با شوهرش زیاد زبان مشترکی ندارد.... شما بخوانید! ( زویا پیرزاد چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، نشر مرکز، تهران، 1380)

To ja zgaszę lampy – prowadzona płynną narracją powieść rozgrywa się za czasów Mohammada Rezy Pahlaviego, w okresie największego rozkwitu przemysłu naftowego, bohaterowie to rodziny zamieszkujące jedną z dzielnic znajdującego się w prowincji Chuzestan Abadanu, Berim – która należąc do Irańskiej Spółki Naftowej o podobnie jak dzielnica Bawarde za czasów Mohammada Rezy Pahlaviego była zamieszkiwana głównie przez cudzoziemców pracujących w przemyśle naftowym i należała do najbogatszych i najnowocześniejszych dzielnic Abadanu.
Bohaterką jest Klarysa, gospodyni domowa, która opowiadając dzieciom bajki na dobranoc, przygotowując pyszne dolme, i zajmując się tysiącem spraw na raz czasem chciałaby pomyśleć tylko osobie .Jako patronka ogniska domowego, wstająca najwcześniej ze wszystkich domowników , a wieczorem gasząca wszystkie lampy, marzy aby choć raz ktoś pomyślał czego ona może pragnąć. Czytelnikowi odsłania ona swoje kobiece uczucia, troski, smutki , myśli, ale i radości związane z życiem rodzinnym. W pobliże ich domu, sprowadza się rodzina składająca się z apodyktycznej babci, lubującego się w ogrodnictwie i poezji mężczyźnie i dorastającej Emily, która zaprzyjażnia się z bliźniaczkami, Armine i Arsine, córkami Klarysy. 15 letni Armin, najstarszy potomek Klarysy i Artusza zakochuje się w Emily, a Klarysa zaczyna żywić pewne uczucia do Emila Siminian, być może dlatego, iż nie jest zbyt rozumiana przez męża. … Przeczytajcie sami! (Zoya Pirzad, To ja zgaszę lampy, Wydawnictwo Markaz , Teheran 2001)

«اصلا چرا آمدم؟ چرا تهران نماندم؟ چون آرتوش استخدام شرکت نفت شد. چون آلیس در بیمارستان شرکت نفت کار گرفت و چون مادر با آلیس آمد آبادان .مادر برای اینکه با آلیس باشد آمد آبادان یا برای این‌که نزدیک من باشد؟ تا حالا چه کسی کاری را فقط برای من کرده؟ خودم در سی و هشت سالگی چه کاری را فقط برای خودم کردم؟ ... هوا داشت تاریک می شد . نه کسی می آمد نه کسی می رفت. سر چرخاندم طرف خیابان خودمان. باید بر می گشتم. از لا به لای شمشاد های دور حیاط ها چراغ های خانه ها را می دیدم که تک تک روشن می شدند. از تصور کارهایی که باید می کردم دلم گرفت. درست کردن شام، برنامه ریزی برای مهمانی پنجشنبه، بحث با آرمن که حتمًا جِد می کرد تا پنجشنبه شلواری را که مدت ها بود نشان کرده بود بخرم و از همه مهمتر دعوت از خانم سیمونیان . توی دلم گفتم: " زنکه خود خواه متوقع . خیال می کند همه کلفت و نوکرش اند." کاش می شد به جای این همه که دوست نداشتم بکنم و باید می کردم، لم می دادم توی راحتی سبز و می فهمیدم مرد قصه ی « ساردو» بالاخره بین عشق و تعهد کدام را انتخاب می کند." ( ص ١٧٩ - ١٧٨ )

Dlaczego w ogóle tu przyjechałam? Czemu nie zostałam w Teheranie? Ponieważ Artusz został zatrudniony w Spółce Naftowej, Alice w szpitalu należącym do Spółki Naftowej, i ponieważ matka również przyjechała razem z Alice do Abadanu. A matka? Przyjechała do Abadanu, żeby być blisko mnie czy Alice? Czy do tej pory ktoś zrobił coś tylko dla mnie? A sama, przez te trzydzieści osiem lat, czy zrobiłam coś tylko dla siebie? … Zmierzchało. Nikogo ani widu ani słychu. Zza otaczających podwórza bukszpanowych drzewek spoglądałam na lampy zapalające się w oknach, jedna po drugiej. Odwróciłam się w stronę naszej ulicy. Powinnam była już wracać, ale wizja tych wszystkich rzeczy, którego należało wykonać przyprawiała mnie o słabość: przygotowanie kolacji, zaplanowanie czwartkowego przyjęcia, dyskusja z Armanem, który bez wątpienia zrobi wszystko, aby kupić mu spodnie, które od jakiegoś czasu mu się podobały, a przede wszystkim zaproszenie pani Simunian. Pomyślałam sobie: „ Egoistyczny babsztyl z pretensjami! Myśli, że wszyscy są na jej usługi! ‘’ . Żebym tak mogła, zamiast tych wszystkich prac, na których wykonanie nie miałam najmniejszej ochoty, a które trzeba było wykonać, rozłożyć się w zielonym fotelu i dowiedzieć co w końcu wybierze bohater opowiadania Sardou : miłość czy zobowiązanie?...( s. 178 – 179)

رمان، خواننده را با آداب و رسوم ارمنی نیز آشنا می کند. مثلاً با بخشی از آیین مراسم ازدواج: ...رسم ارمنی جلفا بود که در مراسم ازدواج دو نوار پهن ساتن قرمز و سبز می انداختند روی شانه های عروس و داماد و کشیش که دعای تبرک می گفت ساقدوش چند بار نوارها را با هم عوض می کرد. نوار سبز نشانه خوشبختی و نعمت بود و نوار قرمز نشانه عشق.... از رمان همچنین می‌فهمیم که استانبولی پلو، غذای ایرانی که محبوبیت زیادی دارد، در میان ارمنی ها نام مخصوص خود را دارد: قرمز پلو (استانبولی پلو غذایی است که از گوشت چرخ کرده، گوجه فرنگی، سیب زمینی و پیاز به علاوه زردچوبه و زعفران تهیه می شود.)

Powieść zapoznaje czytelnika także z obyczajami ormiańskimi np. weselnymi: …. wśród Ormian zamieszkujących Dżulfę1 popularny był zwyczaj, wg którego podczas ceremonii zaślubin zarzucano na ramiona nowożeńców dwie szerokie satynowe taśmy: czerwoną – na znak miłości i zieloną – na znak szczęścia i pomyślności. W czasie gdy ksiądz wypowiadał słowa przysięgi małżeńskiej drużba kilka razy zaplatał taśmy…. Dowiadujemy się też, że popularna irańska potrawa estamboli polou wśród Ormian ma swoją własną nazwę: qermez polou (Estamboli polou jest daniem, które przyrądza się z mielonego mięsa, pomidorów, ziemniaków I cebuli z dodatkiem kurkumy i szafranu.)


درتا سواپا

Dorota Słapa

1-Dżulfa – dzielnica Isfahanu, zamieszkiwana przez Ormian od XVII wieku, gdy zostali tam przesiedleni przez Abbasa I Wielkiego.



۳ نظر:

  1. Bardzo ciekawe! jedna tylko uwaga dla tłumacza, techniczna. Tytuł "man ceraqha ra xamus mikonam" za każdym razem jest inaczej przetłumaczony: ja zgaszę lampy, ja pogaszę lampy, to ja zgasze lampy". Oczywiście znaczenie jest takie samo, ale raczej powinno to byc ujednolicone.

    پاسخحذف
  2. اسم فرزند خانم پیرزاد احتمالاً "ساشا" ست نه "سشا"!

    پاسخحذف
  3. با تشکر از خانم/آقای ناشناس
    سشا اصلاح شد.
    دریچه

    پاسخحذف